De Wibautstraat moet zich in de toekomst kunnen meten met de promenades in Parijs en Berlijn. De straat en omgeving moeten de nieuwe internationale entree van de stad worden. The New York Times spreekt al van een hotspot.
De eerste schop gaat begin volgend jaar de grond in. Ventwegen verdwijnen, brede stoepen, bomen en fietspaden keren terug. De snelheid wordt gereguleerd, een acht meter brede groene middenberm breekt de drukke weg in tweeën. Na de hele operatie moeten bezoekers langzaam gaan inzien dat in de Wibautstraat een promenade schuilt. En dan is aan de vernieuwing van de omgeving nog niet eens begonnen.
Bij de meeste Amsterdammers staat de Wibautstraat al jaren met stip op 1 in het rijtje lelijkste straten van de stad. De drukke vierbaansweg, met aan weerszijden hoge panden en ventwegen, voert een permanente stroom auto’s van en naar het centrum.
De zuidoostelijke toegangsweg tot de stad is ook bestuurders al jaren een doorn in het oog. Talloze plannen passeerden de revue, maar die strandden telkens weer op verzet van buurtbewoners of een gebrek aan geld.
“Inmiddels is het momentum daar, ” zegt Sharona Ceha van het dagelijks bestuur van stadsdeel Oost-Watergraafsmeer en één van de portefeuillehouders Wibaut aan de Amstel, de naam van het project dat van de straat een promenade à la Parijs en Berlijn moet maken.
“Er wordt al heel lang geprobeerd het gebied vanaf het Mr. Visserplein tot en met het Amstelstation aan te pakken. Zo’n anderhalf, twee jaar geleden zijn we naar toenmalig wethouder Tjeerd Herrema gestapt. Twaalf miljoen kwam beschikbaar om samen met het stadsdeel de plannen uit te ijskast te halen. Alle afzonderlijke projecten die betrekking hadden op de Wibautstraat en omgeving vallen onder één noemer. ”
Stedenbouwkundige Kees van mRuyven werd ingehuurd. Hij schreef het plan Wibaut aan de Amstel. Het gelijknamige projectbureau voert de regie over de projecten. Er zijn negentien deelprojecten, van Overamstel tot aan de Singelgracht. Zo worden kleine parkjes aangelegd bij het oude Paroolgebouw en worden nieuwe woningen langs het spoor gebouwd.
“Het gaat een stuk levendiger worden, ” zegt Germaine Princen, die de portefeuille Wibaut aan de Amstel deelt met Ceha. “Je ziet nu al dat jonge, creatieve en alternatieve mensen worden aangetrokken door de straat. Kijk naar het café in het voormalige Volkskrantgebouw of de club in het oude Trouwgebouw. ” Hoewel het projectbureau niets met de initiatieven te maken heeft, denken de portefeuillehouders toch dat die een voorbode zijn van wat komen gaat. “Je moet niet vergeten dat hier binnenkort 45.000 studenten rondlopen vanwege de bouw van de Amstelcampus, ” zegt Ceha. “Daarop voortuitlopend zie je al verschillende bedrijfjes deze kant optrekken, Bagels & Beans heeft hier nu niet voor niets al een vestiging ge-opend. ”
Maar dat betekent niet dat de Wibautstraat een studentenstraat wordt. De portefeuillehouders hebben een Wibautstraat voor ogen die qua sfeer met geen enkele straat in Amsterdam te vergelijken valt. “Met een Kalverstraat of een Haarlemmerstraat kun je het echt niet vergelijken. Je zult veel meer aan grote straten in buitenlandse steden moeten denken. ”
In die visie voelt het projectbureau, dat is gehuisvest in een nieuwe ruimte aan de Wibautstraat en tevens dienst doet als bezoekerscentrum, zich gesteund door de New York Times. De Amerikaanse krant bombardeerde het gebied tot culturele hotspot. Het projectbureau denkt die naam hoog te kunnen houden als alle deelprojecten zijn gerealiseerd.
Het gros van de projecten moet in 2015 klaar zijn. Langdurige projecten, zoals de bouw van een nieuwe woonwijk tussen de Amstel en de Spaklerweg, nemen nog zeker tien jaar in beslag. De eerste delen van de Amstelcampus kunnen in 2012 worden gebruikt.
Maar de vernieuwing brengt ook heel wat problemen met zich mee. De slechte luchtkwaliteit in het gebied hangt als een zwaard van Damocles boven alle bouwprojecten. Zodra de wettelijk vastgestelde normen ook maar iets worden overschreden, komen de projecten stil te liggen. Ceha: “De luchtkwaliteit heeft onze volle aandacht. Zo stimuleren we duurzaam bouwen, waarbij bijvoorbeeld gebruik wordt gemaakt van koude-warmteopslag. Daarbij wordt energie in de vorm van warmte of koude opgeslagen in de bodem. Maar ook de snelheid van auto’s zal gereguleerd worden. ”
Problemen zijn er ook met bewoners. Zo moet de jachtwerf van de familie Weinholt na drie kwart eeuw verdwijnen, vanwege de nieuwe woonwijk tussen de Amstel en de Spaklerweg. De werf ontneemt het zicht op het water. De familie vocht met advocaten tot aan de Raad van State om de eigen grond en het eigen stukje water te behouden, maar inmiddels is de gemeente de onteigeningsprocedure al begonnen.
“Als bestuurder moet je natuurlijk wikken en wegen, ” zegt Princen. “Ik geef eerlijk toe dat ik me daar ook niet prettig bij voel, maar bij dit soort projecten heb je met heel veel belangen te maken. ” Ceha vult haar aan. “Daarom is er ook een projectsupervisor aangesteld, die als onafhankelijke partij de projecten op elkaar afstemt en naar alle belangen kijkt. Het bestuur kan zo beter ingaan op de wensen van bewoners. ”
Maar ook de supervisor heeft niet kunnen voorkomen dat de discussie over de woonboten op de Amstel weer is opgelaaid. Het projectbureau laat de invulling over aan bewoners, die door middel van bijeenkomsten en een website mogen meebeslissen. “Dat is het eerlijkst, ” zegt Princen. “Als bestuur hebben we jarenlang niet opgetreden tegen het ontstaan van bijvoorbeeld al die voortuintjes. Daarom hebben we laatst een grote opruimactie gehouden. Vanaf dat nieuwe nulpunt beginnen we en we zullen duidelijke afspraken maken over de ontwikkeling van de Amsteloevers. ”
Of daar een woonbotenbeleid uitkomt dat aan ieders wensen tegemoetkomt, is nog maar de vraag. Het projectbureau wil vooral mooie oevers. Princen: “Kijk naar het stukje bij de Nieuwe Amstelburg. De auto’s zijn aan twee kanten weggehaald, het is nu een prachtige wandelweg. ”
Het Parool, 21 augustus 2009